ورود / ثبت نام
مدلهای مختلف اختلالات یادگیری دانش‌آموزان همراه با علامتها و درمان
همه دانش‌آموزان در یک دوره ای دچار اختلالات یادگیری میشوند. چنین اختلالاتی حتما باید به وسیله اولیا و معلم های آنها بررسی شود، ولی تشخیص آن امری دشوار است. دانش‌آموزانی که با این چنین اختلالات روبه رو میشوند امکان دارد در بعضی دروس نمره کمی بگیرند، یا به نظر آید در یادگیری ضعف دارند. در این شرایط اگر معلم ها دانش روان شناختی کافی نداشته باشند و علامتهای اختلالات یادگیری را نشناسند، ممکن است به آن دانش‌آموزعناوینی مانند کم هوش، خنگ، تنبل و … نسبت دهند.
این گونه دانش‌آموزان بعد از مدتی میپذیرند که هرگز نمیتواند مانند بقیه دوستانشان درس را به خوبی بفهمند و نمره خود را به سطح بالا برسانند. بنابراین روحیه آنها خراب میشود و امید و انگیزیشان را برای بهتر درس خواندن و رسیدن به هدف از دست میدهند. پدر مادرها باید در مورد این اختلالات اطلاعات داشته باشند تا با درمان آنها راه موفقیت فرزندانشان را هموار کنند و از یاس، ناامیدی و سرشکسته شدنشان جلوگیری نمایند. درمطالب زیر می‌خواهیم به شکل مفصل به علائم و روشهای درمان اختلالات یادگیری اشاره کنیم.
فرزند شما اختلالات یادگیری دارد؟
در مورد شاگردان کلاس اول دبستان, وقتی به مدرسه میروند و ۶ الی ۹ ماه از بازگشایی مدارس می‌گذرد، با انجام یک سری تست میتوان تشخیص داد که اختلالات یادگیری دارند یا خیر،چنین اختلالاتی دردوره یادگیری خودشان را به وضوح نشان میدهند، به عنوان مثال درمورد اختلال روخوانی فرزند شما باید به مدرسه برود و اصل خواندن و نوشتار را یادبگیرد تا با آزمون های مختص این کارمتوجه شوید که اختلال یادگیری دارد یا نه. ولی درمورد اختلال ریاضی، قبل از ورود به مدرسه و در سنین پایینترهم با انجام شمارش و کارهای این مدلی تاحدودی میتوان آن را سنجید.
اختلال یادگیری به معنی عیب و ایراد داشتن سطح هوشی بچه نیست. خیلی از مشکلات یادگیری را میتوان تا پیش از وارد شدن به مدرسه تشخیص داد و به درمان آنها پرداخت از جمله حافظه شنیداری و دیداری ,تمرکز و ادراک یادگیری. اگرفرزند شما در دوره پیش دبستانی تلفظ درست کلمه ها را نمیداند، یا درانتخاب واژگان مناسب مشکل پیدا میکند باید حتماً با یک مشاور صحبت کنید و دائما پیگیراین موضوع باشید که دانش‌آموز شما خدایی نکرده دچار اختلال یادگیری نباشد. یا اگر هست هر چه سریعتردرمانش کنید.
این گونه اختلالات یادگیری، به صورتی نیستند که جزء مشکلات ذهنی و جسمانی شدید تلقی شوند و درمان پذیرند. اگر بچه ای در دوره پیش از دبستان در درک و یادگیری مفاهیمی مانند چاقی و لاغری , کوتاهی و بلندی و امثال اینها مشکل داشته باشد این نشانه ها میتواند بیانگر اختلالات یادگیری باشد.
مسائل و مشکلات بچه های دارای اختلالات یادگیری، با توجه به سطح این اختلالات میتواند اندک یا فراوان باشد، مثلا امکان دارد بچه شما سطح هوشی بالایی داشته باشد و این سطح هوشی بالا اختلالات یادگیری وی را جبران نماید و نمرات درسیش را بالا ببرد، در این چنین دانش آموزان معمولا نمرات بعضی از دروسشان بالا میشود و نمرات بعضی دیگرافت میکند. در کل معمولا علائمی هستند که خودشان را به ما نشان میدهند و ما به عنوان بزرگتر باید حواسمان را حسابی جمع کنیم.
اغلب والدین وقتی با مشکلات درسی دانش آموزانشان روبرو میشوند، به جای ریشه یابی به دنبال راه‌حل‌های جانبی مثل بسته های آموزشی میروند، ولی دراکثر موارد این بسته‌ها نتیجه معکوس میدهند و سبب زده شدن دانش‌آموز از درس میشوند.
اختلالات یادگیری گوناگون :
اختلالات یادگیری در سه گروه دسته بندی می شوند :
1) اختلالات یادگیری در علم ریاضی
3) اختلالات یادگیری در خواندن
2) اختلالات یادگیری در نوشتار
علائم اختلال یادگیری در علم ریاضی چیست؟
در این اختلال اصولا حافظه دیداری ,تمرکز و حساسیت شنیداری دانش‌آموز دچار مشکل میشود. معمولا با آزمون‌هایی که در سنجش کشوری پیش از ورود به مدرسه گرفته میشود، این موارد به طور جزئی سنجیده میشوند. اختلال یادگیری در علم ریاضی در مقاطع دبستان، راهنمایی و متوسطه چشمگیر است، حتی در مهد و آمادگی هم دیده میشود، زیرا کودکان از سه سالگی میتوانند شمردن را شروع کنند.
اگر پدران و مادران و معلم ها در مقطع ابتدایی متوجه این اختلال در کودک نشوند، در اکثر مواقع به مواخذه و سرزنش کودکان می‌پردازند و به آنها احساس شرمندگی و گناهکاری انتقال میدهند. در بعضی مواقع معلمهای مدرسه با خانواده دانش آموز تماس می‌گیرند و عدم پیشرفت فرزندشان در درس ریاضی را به آنها گزارش میدهند که خیلی تاثیر بدی بر روحیه دانش‌آموز دارد.
یکی از علامتهای اختلال یادگیری درعلم ریاضی این است که دانش‌آموز به غیر از ریاضی درهمه درس‌های دیگرش نمره خوب میگیرد و از نظر هوشی هم خوب است. دراین حالت باید حتما به مشاور مراجعه کنیم.
در تشخیص اختلال یادگیری در علم ریاضی با توجه به سن دانش‌آموز، تست ها و آزمونهای متفاوتی گرفته میشود. استفاده از یک روش ثابت تشخیص اختلال در علم ریاضی، برای همه دانش آموزان جواب نمی‌دهد. به همین دلیل بهتر است درصورتی که شک کردید به سراغ مشاوربروید.
اختلال یادگیری در خواندن :
متاسفانه اختلال در خواندن از شایع ترین نوع های اختلال بین دانش‌آموزان است و دلیل یادگیری ضعیف در دروس مختلف مانند : ( شیوه نوشتار فارسی , خواندن , علوم , اجتماعی , ریاضی و…) میشود. درمانِ این اختلالِ بسیار مهم ، نیاز به صبر و تحمل والدین و معلمان دارد زیرا کم کم و با گذشت زمان درمان میشود.
آقای توماس ادیسون و همچنین آلبرت اینشتین دچار اختلال یادگیری بسیار جدی بودند. آلبرت اینشتین تا سه سالگی صحبت نمی کرد و تا هفت سالگی جمله های خیلی آسان را هم به سختی ادا می‌کرد. ادیسون نیزاز نظر دیگران یک عقب مانده ذهنی و ناقص العقل بود، پدرش هم او را احمق مینامید.
چگونه اختلال یادگیری خواندن را تشخیص بدهیم؟
یک کارشناس باید حدودا 20 تا 30 مورد را بررسی کند، اما علائمی هست که بزرگترها در خانواده نیز میتوانند متوجه بشوند مثلا دانش‌آموزی که لغت به لغت می‌خواند یا نمی تواند جملات را پشت سر هم بنویسد، به نقطه گذاری‌ها توجه نمیکند و معنی لغات را به درستی درک نمیکند.
مشکلات جسمانی مانند شنوایی و بینایی هم میتواند در مشکلات خواندن بچه ها تاثیرگذار باشد. به همین دلیل باید با دیدن این نشانه ها به کارشناس مربوطه مراجعه شود. آنها درابتدا بررسی میکنند که مشکلات جسمانی درکار نباشد، سپس احتمال اختلال یادگیری را بررسی می نمایند.
در اکثر مواقع در اختلال خواندن حدود۲۰ مورد را باید در یک دانش آموز، بررسی کرد. مواردی مانند :عدم تمرکز ,احساس ناامیدی , کم جراتی ,کلمه به کلمه خواندن , غیرمرتبط با محتوای متن و به شکل آوایی خواندن , داشتن دامنه توجهی بسیارکوتاه، به صورتی که نمیتواند یک دایره لغات بینا ایجاد کند (دایره لغات بینا یعنی تجسم یک جمله به صورت تکمیل شده) , تمایل به خواندن ندارد. سرکلاس درس مشکلات رفتاری دارد. پس برای مطمئن شدن از اختلال خواندن در یک دانش آموز تنها وجود یک یا دومورد کفایت نمیکند.
وقتی والدین برای تشخیص درست و درمان به روانشناس ها مراجعه می کنند، تست و ارزیابی های اولیه انجام می شود، یک روانشناس خبره باید تشخیصش را 80% طبق ارزیابی بالینی و 20% بر طبق تست در نظر بگیرد.
انواع اختلالات یادگیری در خواندن:
اختلالات خواندن میتوانند: ( اکتسابی <محیطی> , سطحی و عمقی < تحولی> ) باشند. دراختلالات سطحی یا اکتسابی درمان خیلی راحت تر و سریع تر انجام میشود. مثلا دانش آموزانی که گویش محلی خاصی دارند، ممکن است در زبان فارسی با اختلال خواندن روبرو شوند، این نوعی اختلال اکتسابی یا همان محیطی است که به راحتی هم قابل درمان می باشد.
ولی اگر اختلالات تحولی و عمیق باشند دوره درمانشان طولانی‌تر خواهد شد، درآن صورت صلاح درآن است که فرزندتان یک معلم خصوصی که آشنا به علوم روانشناسی است داشته باشد تا وظایف درمان کودک را بین خودش، معلمین مدرسه و والدین دانش‌آموز قسمت کند و با کار درمانی همزمان با آموزش , اختلالات را درمان کند.
حال چرا معلم خصوصی را مد نظر داریم؟ اختلالات یادگیری در طول تدریس و آموزش قابل تشخیصند و درمان و بررسی آنها نیز در طول یادگیری صورت میگیرد، از طرف دیگر یک مدرس خصوصی آشنا به مسائل روانشناسی کودک تمام تمرکز تدریسش را روی فرزند شما می‌گذارد و مناسب‌ترین فردی است که توان آن را دارد که فرآیند درمان اختلالات را در حین تدریس خود اعمال نماید.
اختلال یادگیری در نوشتار چگونه مشخص میشود؟
الف) املا نویسی
یک مثال واضح از اختلالات نوشتاری، اختلال املا نویسی میباشد. معمولا معلمین برای حل مشکلات املای دانش آموزان، تکالیف منزل و مدرسه شان را افزایش میدهند و شاگردان را سرزنش میکنند و می گویند مقصر خودت بودی، از او می‌خواهند که شکل درست کلمه ها را بارها و بارها بنویسد یا حروف اشتباه را با مداد رنگی بنویسد و … البته که تمرین و ممارست به اندازه که باشد خیلی هم خوب است، ولی کلا این روش ها برای تقویت املا منسوخ شده است.
دانش‌آموزانی که در املا نویسی ضعیف هستند باید حتما توسط متخصص مورد ارزیابی ذهنی، جسمانی و بالینی قرار بگیرند.
ممکن است بچه ها مشکل شنوایی یا بینایی داشته باشند و دراملا نویسی به مشکل بربخورن اما در غیر اینصورت قطعا اختلالات یادگیری باعث ضعف در املا نویسی آنها شده است. در مشکلات املا نویسی معمولا موارد زیر به چشم می‌خورد:
1) حافظه دیداری بچه دچار ضعف است، مثلا کلمه “مریض” را “مریز” می‌نویسند.
2) حساسیت شنیداری دانش آموز مشکل دارد، مانند بچه هایی که “استخر” را “استرخ” تلفظ میکنند.
3) اختلال در توجه و تمرکز آن شاگرد پیش میاید. به عنوان مثال “عسل” را می نویسند “عسبل”.
4) وارونه نویسی به این صورت که مثلا حرف “الف” را از سمت پایین به طرف بالا میکشند.
5) قرینه نویسی. مثال: کلمه “دیوار” را می‌نویسد “راوید” .
6) در تمایز دیداری دچار مشکل هستند، مثلا “خانوم” را می‌نویسند “جانوم”.
ب) نارسانویسی :
یکی دیگر از اختلالات نوشتاری؛ نارسانویسی میباشد که در موارد زیر میتوانید به وضوح ببینید.
1) کج نویسی بیش از اندازه که دلیل آن نزدیک بودن زیاد بازوی دانش آموز به بدن اومیباشد.
2) درست نبودن مدل قرارگیری قلم و فشار دادن بیش از حد قلم روی برگه.
3) کمرنگ نویسی بیش از اندازه.
4) زاویه دار نوشتن.
5) فاصله انداختن بیش از حد بین کلمات و اعداد. و…
دلایل مهم نارسانویسی : حرکت نکردن درست انگشتان، هماهنگ نبودن چشم و دست، عدم هدایت دست و بازو که باید با کاردرمانی حل شود و فاصله نا میزان سر دانش آموز با کاغذ، تاخیر در صحبت کردن و…
آیا اختلالات یادگیری در کودکان درمان پذیر است؟
اختلالات یادگیری قابل درمان هستند به این صورت که :
برخیها با کاردرمانی و با روشهای تدریس مناسب قابل حل می‌باشند.
بعضی دیگر از اختلالات که عمقیق ترند با دارو و البته به صورت همزمان با کاردرمانی و تمرین به مرور زمان درست میشوند.
کلاس‌های درس درمدارس شلوغ و پرجمعیتند و معلم ها نمی‌توانند هر دانش‌آموز را به شکل جداگانه مورد بررسی قرار دهند و گذشته از آن متاسفانه بسیاری از معلم ها برای تشخیص این اختلالات اصلا آموزش ندیده‌اند و قضاوتشان در رابطه با چنین دانش‌آموزانی این است که آنها افرادی با بهره هوشی کم و گیرایی پائین هستند. متاسفانه پدر و مادرها هم بعضی مواقع با فشار آوردن بیش از حد یا حتی سرزنش و مقایسه کردن کودکانشان با بچه های دیگر ضربه‌های روحی بدی به آنها وارد میکنند.
معلمین خصوصی چگونه میتوانند اختلالات یادگیری را تشخیص دهند؟
آنها در طول آموزش های خود ضریب هوشی , میزان یادگیری و دیگر فاکتورهای موثر را مورد ارزیابی قرار میدهند. حتی گاهی امکان دارد که اصلا اختلالی درکار نباشد و ضعف درسی بچه شما فقط به خاطر شیوه نادرست تدریس مدرس مدرسه او باشد که مناسب فرزند شما نبوده است. در این صورت یک معلم خصوصی میتواند با تغییر پیاپی روش تدریس خود، روشی مناسب با فرزند شما برگزیند تا یادگیری کودکتان به درست ترین شکل انجام گیرد.
اگر مشکلات دیداری , شنیداری و دیگر مشکلات جسمانی در میان بیاید، شما را آگاه خواهد کرد. اگر دانش آموز دیرآموز باشد و یا هوش عملی او از هوش نظری او بیشتر باشد، مدل یادگیری او با کودکان دیگر فرق میکند، پس معلم خصوصی یک مدل تدریس مناسب با یادگیری وی انتخاب میکند.
ولی در شرایطی که هیچ یک از این موردها نباشد و دانش‌آموز علائمی شبیه به علایم اختلال یادگیری داشته باشد، مدرس خصوصی سطح آن اختلال مد نظر را می‌سنجد، در صورتی که سطحی یا اکتسابی باشد، وی با تمرین و کاردرمانی درطول تدریس خود اختلال را به مرور درمان میکند. اما اگر اختلال عمیق باشد، شما را به یک روانشناس معرفی میکند و همزمان با مصرف دارو با فرزندتان کار میکند.
با اهمیت ترین اصل در درمان اختلالات یادگیری انگیزه معلم و درمانگر است . مدرسینی که رضایت شغلی داشته باشند و با انگیزه و عشق به دانش‌آموزانی که اختلال دارند، درس میدهند، احساس امید و انگیزه را به دانش‌آموزشان منتقل میکنند.
نظر یکی از اساتید درمورد نقش معلم خصوصی در درمان اختلالات یادگیری دانش آموزان :
یکی از شاگردان من که پنج ماه از شروع کلاس اول دبستانش گذشته بود, در مدرسه برایش تشخیص کم توانی ذهنی داده بودند و آن بچه را به مطب یک روانپزشک فرستاده بودند، روانپزشک مربوطه نیز برای او دارو داده بود، آن بچه حتی در صحبت کردن هم مشکل داشت و دایره کلماتش بسیار کوچک بود.
من متوجه شدم آن دانش‌آموز از نظر هوشی مشکل ندارد و مشکلش تنها اختلال یادگیری اکتسابی میباشد. به این دلیل که محیط آموزشی غنی و پرباری نداشته است، همینطور خانواده او آذری زبان بودند و خیلی در خانه فارسی صحبت نمی‌کردند. در ابتدای کار من توصیه کردم دانش‌آموز به یک مدرسه خلوت تربرود که معلمان او وقت و حوصله کافی برای توجه به او را داشته باشند.
در ضمن اضافه وزن روی توانمندی و اختلالات دانش آموزان تاثیر گذار است، من او را به یک متخصص علم تغذیه ارجاع دادم تا با یک رژیم غذایی مناسب وزنش را کاهش دهد، پس از آن روی دایره لغاتش کار کردم و به خانواده اش هم آموزش دادم که در زمان های غیر از کلاس چطور با فرزندشان فارسی حرف بزنند. با لب خوانی وکارت خوانی ، ادای حروف را به او آموختم و با یک سری کتاب‌ها و وسایل کمک آموزشی با او کار کردم. اکنون تقریبا 90 درصد از مشکلش حل شده است.
آیا قبول نشدن در آزمون سنجش کشوری پیش از ورود به مدرسه، به دلیل اختلالات یادگیری میباشد ؟
تعدادی از دانش‌آموزان در آزمون سنجش کشوری پیش از کلاس اول ابتدایی رد میشوند. اینگونه کودکان لزوماً اختلال یادگیری ندارند، آنها تنها از آموزش‌های پربار و کامل قبل از رفتن به مدرسه محروم شده بودند. گاهی دیدیم که خانواده‌ها کودکانشان را با مبالغ خیلی بالا در پیش دبستانی‌های گران قیمت ثبت‌نام میکنند، اما باز هم آن بچه در آزمون سنجش رد میشود و مجبور میشود به مدرسه استثنایی برود، برای همین خانواده‌ها باید اطمینان یابند که فرزندشان قبل از ورود به مدرسه، آموزش‌های ویژه را دریافت می کند.
در پایان
به طور کلی میتوان گفت که عواملی مانند خانواده, اقتصاد, فرهنگ, تغذیه و بهداشت در شکل‌گیری و درمان اختلال یادگیری اثربخش است. بهتر است زمانی که با درس نخواندن و یا بی‌علاقگی کودکتان به درس رو به رو میشوید، یا دیگر علائمی که توضیح داده شد را دردانش آموزتان میبینید، به مشاور مراجعه کنید یا برای او یک معلم خصوصی خوب و موثر بگیرید. چنین اختلالاتی به راحتی درمان پذیرند اما بی‌توجهی و نادیده گرفتن آنها تاثیر خیلی بدی بر روی روند تحصیل دانش‌آموزان می‌گذارد.
